با اعمال فیلترینگ و ترغیب کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های بومی، گویا قرار است برخی شرکت‌های روسی برای یکپارچه‌سازی چندین پیام‌رسان داخلی و بعبارتی، مدیریت فضای مجازی کشورمان اقدام کنند!

قبلا بخش اول این مطلب با عنوان مدل روسی کنترل نرخ ارز ارائه شده است. اکنون در بخش دوم، ردپای روسها در فضای مجازی را بررسی می کنیم. به گزارش اقتصادنیوز با اعمال محدودیت‌های حداکثری بر پلتفرم‌های خارجی، حالا بار دیگر سیاستگذاران فرصت را برای ترغیب کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های بومی غنیمت شمرده‌اند. اخبار منتشر شده از سوی وزارت ارتباطات حاکی از آن است که این وزارتخانه برای توسعه پلتفرم‌های بومی برنامه‌هایی دارد و قرار است با ایجاد یک مرکز تبادل داده، بستری برای یکپارچه‌سازی چندین پیام‌رسان داخلی ایجاد کند و برخی شرکت‌های روسی نیز در این طرح‌ها مشارکت داشته باشند. به این ترتیب به نظر می رسد به روش دولت سیزدهم و چراغ خاموش مانند طرح صیانت یا سیانت، عملا مدیریت پیام رسانها نیز به دولت فخیم روسیه واگذار شده است.

این اقدامات برای ترویج پیام‌رسان‌های بومی در حالی است که نتایج یک پژوهش داده‌کاوی نشان می‌دهد که فیلترینگ گسترده اپ‌های خارجی و محدودیت‌های اینترنتی، نه تنها مردم را از پیام‌رسان‌های خارجی رویگردان نکرده، بلکه بازدید پیام‌ها در تلگرام، در یک ماه اخیر نسبت به ماه پیش از آن، با رشد بیش از ۲ برابری مواجه شده است.

به گزارش دیجیاتو، نتایج جدیدترین بررسی انجام شده توسط مرکز پژوهشی بتا که در زمینه داده‌کاوی فعالیت می‌کند، نشان می‌دهد که با وجود فیلتر بودن تلگرام، میزان بازدید از پیام‌ها و پست‌های این پیام رسان از حدود 1.2 میلیارد بازدید در بازه زمانی 15 مرداد تا 15 شهریور، به حدود 2.8 میلیارد بازدید در فاصله 15 شهریور تا 15 مهرماه افزایش یافته و بیش از دو برابر شده است.

این آمار و ارقام به خوبی نشان می‌دهد فیلترینگ شکست خورده و تنها آحاد مردم را وارد چالش‌هایی می‌کند که عواقبی جبران‌ناپذیر دارد و همچنین انواع کسب‌وکارها از کوچک تا بزرگ، سنتی و آنلاین را با چالش رو به رو می‌کند. در این میان باید به گزارش شرکت ابر دراک نیز اشاره کرد که در آن آمده فیلترینگ اخیر به سرویس‌ها و سایت‌های دیگر نیز آسیب زده و آن‌ها را با اختلال مواجه کرده است.

گزارش بتا همچنین نشان از محبوبیت تلگرام دارد و زمانی که رقیب آن یعنی واتس‌اپ هم در ایران فیلتر شد، مردم استفاده از تلگرام با قابلیت‌های متنوعش را به پیام‌رسان شرکت متا ترجیح دادند. تلگرام اگرچه از سال 97 فیلتر شده است اما با این وجود براساس آخرین آمارها بیش از 40 درصد ایرانی‌ها از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند. واتس‌اپ نیز به واسطه فیلتر نبودن و همچنین تعداد بسیار کاربران بین‌المللی توانسته بود جای خود را در میان مردم ایران پیدا کند تا جایی که بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده، 71 درصد ایرانی‌ها از آن بهره می‌بردند

خطرات یکپارچه‌سازی پیام‌رسان‌های داخلی

همزمان با سودای سیاستگذاران برای ترویج پلتفرم‌های بومی و حذف یکباره رقبای خارجی این پلتفرم‌ها، وزارت ارتباطات با برگزاری جلسه‌ای از طرح جدید خود برای یکپارچه‌سازی پیام‌رسان‌های بومی خبر داد. در این طرح قرار است با راه‌اندازی یک مرکز تبادل پیام بین پیام‌رسان‌های داخلی، ارتباطی میان این پلتفرم‌ها ایجاد شود که مخاطبان یک پیام‌رسان داخلی مشخص، بتوانند بدون نصب پیام‌رسان‌های داخلی دیگر، به کاربران فعال در آن پلتفرم‌ها پیام ارسال کنند. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز به تازگی در اظهارنظری جدید بر افزایش کیفیت پیام‌رسان‌های داخلی  و حمایت از این پیام‌رسان‌ها خبر داده است. وی اظهار کرده است که اگرچه وجود پیام‌رسان‌های متعدد ضرورت کشور نیست، اما با برنامه مدونی که داریم از پیام‌رسان‌های موجود حمایت می‌کنیم تا در نهایت دو یا سه پیام‌رسانی که توانایی پاسخ به نیاز مردم را دارند باقی بمانند. طبق آنچه زارع‌پور عنوان کرده، ملاک تخصیص حمایت‌های دولتی، میزان استقبال کاربران از هر پیام‌رسان است.

در این جلسه جزئیاتی از همکاری این پلتفرم‌های داخلی با چند شرکت پیام‌رسان روس اعلام شده است. در این نشست، مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیام‌رسان گپ با اشاره به همکاری این شرکت در راه‌اندازی مرکز تبادل پیام اظهار کرد که برخی پیام‌رسان‌های روسی نیز از این طرح استقبال کرده و با ایران وارد همکاری شده‌اند. وی در تشریح این همکاری اعلام کرد که در نهایت کار با دو پیام‌رسان Ok و VK شروع شده و در مرحله آزمایشی با تعدادی کاربر خاص شروع به کار کرده‌ایم تا پیام‌رسان‌های روسیه بتوانند تاییدیه‌های لازم را از کشور خود‌ دریافت کنند.

از طرفی پیام‌رسان‌های بومی هنوز توفیق چندانی در جلب نظر کاربران داخل کشور کسب نکرده‌اند و خلأ اعتماد به این پلتفرم‌ها و موضوع حفظ حریم خصوصی کاربران، مهم‌ترین دغدغه افراد است. با این همه مدیرعامل پیام‌رسان گپ معتقد است که راه‌اندازی این مرکز تبادل پیام و یکپارچه‌سازی چند پیام‌رسان داخلی و روسی، می‌تواند گامی در مسیر بازکردن درب‌های پیام‌رسان‌های داخلی به روی کشورهای دیگر باشد. وی با اشاره به برقراری ارتباط یک پیام‌رسان بومی با دو پیام‌رسان روسیه گفت: «این پیام‌رسان ۵/ ۳ میلیون کاربر داخلی و ۱۶۰ میلیون نفر کاربر روسی خواهد داشت و این دروازه بزرگ برای گسترش اکوسیستم و درآمدزایی پیام‌رسان‌هاست و نباید در این زمینه دید کوتاه مدت داشته باشد. آینده اکوسیستم و صنعت در جهان در گرو این موضوع است؛ همان‌طور که اینترکانکشن بین اپراتورهای موبایل امروز امری غیرقابل اجتناب به شمار می‌رود.»

ناکامی در تغییر اجباری سلیقه کاربران

با وجود آنکه پلتفرم‌های بومی در این سال‌ها از حمایت حداکثری دولت‌ها برخوردار بوده‌اند، اما نتوانسته‌اند در جذب کاربر موفق عمل کنند. با فیلترینگ و محدودیت حداکثری اعمال شده بر پلتفرم‌های خارجی و حتی مسدودسازی بسیاری از فیلترشکن‌ها و  VPNها در این روزها، طبیعتا سیاستگذاران انتظار داشتند کاربران به ناچار به پلتفرم‌های داخلی مهاجرت کنند. با این حال آمارها نشان می‌دهد این انتظار بیش از اندازه خوش‌بینانه بوده است. نتایج جدیدترین بررسی انجام شده توسط مرکز پژوهشی بتا-که در زمینه داده‌کاوی فعالیت می‌کند- نشان می‌دهد که با وجود فیلتر بودن تلگرام، میزان بازدید از پیام‌های تلگرام این پیام‌رسان از حدود ۲/ ۱ میلیارد بازدید در فاصله ۱۵ مرداد تا ۱۵ شهریور، به حدود ۸/ ۲ میلیارد بازدید در فاصله ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهرماه افزایش یافته و بیش از دو برابر شده است. کارشناسان معتقدند با اضافه شدن واتس‌اپ به جمع پلتفرم‌های فیلتر شده، کاربران بار دیگر به تلگرام کوچ کرده‌اند و اخبار و رخدادهای شبکه‌های اجتماعی را از طریق آن دنبال می‌کنند.

درحالی که این روزها دریافت پیامک‌هایی شامل یک کد و نام یک پیام‌رسان داخلی، کاربران را نگران کرده است؛ اتفاقی که خاطره‌ خوشایندی از آن در حافظه تاریخی کاربران ایرانی باقی نمانده است. در اوایل سال ۱۳۹۷ ادعای ساخته شدن حساب‌های کاربری در پیام‌رسان سروش بدون اطلاع مالک آن خط، در فضای مجازی جنجال به پا کرد. همچنین مدیر روابط عمومی پیام‌رسان گپ در مصاحبه با خبرنگار «دنیای اقتصاد» بازگشایی حساب کاربری بدون اجازه کاربران را تکذیب کرد.

شاید بتوان تشویش کاربران ایرانی را ناشی از همان چالش همیشگی کاربران در استفاده از برخی خدمات داخلی، یعنی ضعف اعتماد به امنیت و قابلیت‌های پلتفرم‌های بومی دانست که حالا با فشار حداکثری مقامات مسوول و سیاستگذاران برای سوق دادن کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی بر این نگرانی افزوده شده است. به نظر می رسد سرمایه‌گذاری‌ها و طرح‌های حمایتی متعدد دولت هم نتوانسته است تاثیری در موفقیت و مقبولیت پلتفرم‌های بومی بگذارد. گواه این موضوع هم انتقاد رئیس انجمن تجارت الکترونیک ایران است که خروجی پلتفرم روبیکا را صفر می‌داند. نیما قاضی به انتقاد از پافشاری سیاستگذاران به ایجاد پلتفرم‌های بومی پرداخت و گفت: «تا امروز بیش از ۲۵۰۰ میلیارد تومان برای روبیکا هزینه شده اما خروجی آن صفر است. شنیده‌ایم قرار است همین رقم دوباره برای روبیکا خرج شود؛ رقمی که از کل سرمایه‌‌گذاری انجام شده در اکوسیستم استارت‌آپی ایران بیشتر است.» وی همچنین گفت: ایجاد شبکه اجتماعی محدود به سرور و پلتفرم و نرم‌افزار نیست و سوخت اصلی رشد یک شبکه اجتماعی یا پیام‌رسان، اعتمادی است که کاربران به سرویس ارائه شده باید داشته باشند و پلتفرم‌های داخلی در به دست آوردن آن چندان موفق نبوده‌اند.»

وقتی مردان قانون، دور دور می کنند!

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از قرن نو در تاریخ 30 شهریور ماه بود که عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات از ایجاد محدودیت و به بیان بهتر فیلترینگ اینترنت ایران خبر داد. بر همین اساس، از همان روز، کاربران فضای مجازی علاوه بر محدود شدن اینترنت و قطع شدن آن در ساعات خاصی از شبانه روز، با فیلتر شدن برخی بازی های آنلاین و پلتفرم هایی مثل واتس اپ، اینستاگرام، کلش آف کلنز و غیره رو به رو شدند. اما، در این روزهایی که اینترنت ملی شده است و تنها در ساعتی از شبانه روز به سختی می توان به اینترنت جهانی دست پیدا کرده و برای دسترسی به برخی سایت ها و پلتفرم ها باید از فیلتر شکن استفاده کرد، برخی از دولتمردان و مجلسی ها، فیلترینگ را دور می زنند و  در فضای مجازی حضوری فعال دارند.

ابراهیم رئیسی، محمد باقر قالیباف، ناصر کنعانی، حسین امیر عبداللهیان، عزت الله ضرغامی و سارا فلاحی از جمله سیاستمدارانی هستند که در اینستاگرام فیلتر شده، فعال بودند. گویی مسئولانی که بر فیلترینگ مُهر تایید زده و بر طرح صیانت و استفاده از اینترنت ملی اصرار می ورزند، خود این قانون رو نقض کرده و استوری و پست هایشان همانند گذشته به راه است.

بدون اینترنت، هم اقتصاد از دست می‌رود و هم امنیت

به گزارش بازار فناوری، دبیرخانه شورای گفت‌وگو در نشستی با حضور نمایندگان وزارت کشور و مشاورز وزیر ارتباطات به بررسی پیامدها و آسیب‌های وارد شده بر کسب‌وکارها ناشی از قطعی اینترنت پرداخت. بر اساس آنچه عنوان شد، فیلترینگ کارآمدی موردنظر را نداشته و عواقب اقتصادی دارد. جالب اینکه هم فعالان بخش خصوصی و هم نمایندگان وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی در این نشست، بر آثار سوء اقتصادی و امنیتی قطع اینترنت بین‌الملل و فیلترینگ پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام اشاره کردند. درعین حال، هیچ مسوولی حاضر به شنیدن این نظرهای کارشناسانه نیست و همچنان با فیلترینگ اینستاگرام به عنوان یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های بین‌المللی برای فعالیت کسب‌وکارهای ایرانی مواجه هستیم.

در ادامه محسن عامری، رئیس مرکز بهبود کسب‌وکار اتاق ایران به درخواست‌ فعالان اقتصادی برای پیگیری و ورود پارلمان بخش خصوصی کشور به مساله قطعی اینترنت اشاره و تصریح کرد: متاسفانه قطعی اینترنت و فیلتر شدن پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام که در دنیا یک و نیم میلیارد و در ایران بالغ بر ۴۸میلیون کاربر دارد، موجب شده تا فعالیت آنها مختل و یا متوقف شود که تبعات اجتماعی و اقتصادی زیادی در پی خواهد داشت.

او به آمارهایی که درباره تعداد کسب‌وکارهای فعال در فضای اینستاگرام، منتشر شده اشاره و آن را بین ۹ تا ۱۱ میلیون مورد برآورد کرد و گفت: با توجه به وضعیت اقتصادی امروز کشور هرگونه عدم ثبات و تغییر می‌تواند شرایط را برای فعالان اقتصادی مشکل‌تر کند. برای همین باید باید فضای اطمینان‌بخشی را برای این حوزه ایجاد کنیم و طبق قانون باید هرگونه سیاست‌گذاری پیش از اجرا به اطلاع فعالان اقتصادی برسد تا خود را برای مواجه با آن مهیا کنند.

از اطهارنظرات شما سپاسگزاریم.

منابع در متن درج شده اند.

بروز رسانی: 18 بهمن 1401

بر اساس محاسبات انجام شده و بر مبنای سه سناریو، میزان زیان اقتصادی اختلال و فیلترینگ اینترنت در ایران در فاصله زمانی مهر تا پایان دی ۱۴۰۱ حداقل 39 همت (هزار میلیارد تومان) تا  118 همت فقط به اقتصاد دیجیتال ایران ضربه مالی وارد نموده است.

ارسال نظرهای شما :

نظری ثبت نشده است.