با توجه به مشابهت های امروز اقتصاد ایران و روسیه در سال 2017 برخی پیشنهاد کرده اند که از مدل روسی کنترل نرخ ارز آن کشور تحت ریاست خانم نابیولینا، استفاده شود. بعلاوه، گویا پای پیام رسان های روسی هم به ایران باز شد. ما که آخرش نفهمیدیم این فقط یک نگاه به شرق هست یا عشق شرقی!
با توجه به مفصل بودن بحث، این مطلب در دو بخش تقدیم حضور می گردد.
بخش اول- تحولات بازار ارز
خبرآنلاین به نقل از هم میهن نوشت: دلار در حال ذخیره کردن انرژی برای پرش‌های بلندتر است. نشانه‌های آن را می‌توان در رفتار رفت‌وبرگشت قیمتی طی دو هفته گذشته دید. هرچند دو هفته گذشته تعطیلات طولانی بازار را از رمق انداخت، اما معامله‌گران و سفته‌بازان حتی در هیاهوی اعتراض‌ها به مرگ مهسا امینی سخت مشغول چرتکه انداختن هستند که در مقابل دخالت‌های بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز، مقابله‌به‌مثل کنند.
چشم‌انداز بازار
در خوشبینانه‌ترین حالت با رشد 30 درصدی سالانه نقدینگی (نرخ هدف بانک مرکزی) انتظارات تورمی و چشم‌انداز مبهم سیاسی از مذاکرات برجام می‌تواند زمینه‌ساز جهش دوباره نرخ ارز باشد. واقعیت‌های اقتصادی چنین روایت می‌کند که بخش بزرگی از نوسان قیمت ارز در بازار ایران ناشی از هیجان‌های سیاسی و انتظارات تورمی است. هرچند نباید عوامل تاثیرگذار بر افزایش نرخ ارز مثل رشد نقدینگی، پایه پولی، تورم و وصول درآمدهای صادراتی را نادیده گرفت، با این حال بازار ارز در ایران بیشتر تمایل دارد که رفتارهای هیجانی از خود بروز بدهد. همین بازار به‌شدت سیاسی، در مقابل کوچکترین خبر سیاسی آن‌چنان هیجان‌زده می‌شود که می‌تواند در یک روز 10 درصد از قیمت خود را از دست بدهد و در مقابل گاهی آن‌چنان افسار پاره می‌کند که ترس را بر فضای اقتصادی کشور حاکم می‌کند.
بانک مرکزی چندی پیش اعلام کرد که هدف نرخ رشد نقدینگی را در پایان سال جاری 30 درصد در نظر گرفته است. عددهای دیگر مثل ثبت نقدینگی 5.401 هزار میلیارد تومان تا پایان تیرماه و تداوم رشد نقدینگی، تصویری از اقتصاد ایران را به نمایش می‌گذارد که نهایتا رشد نقدینگی بیش از 35 درصد را برای اقتصاد ایران تا پایان سال بدنبال خواهد داشت.
برای ماههای پایانی سال 1401 همه انتظارها رشد نرخ ارز خواهد بود. از یک سو شش ماه رفت‌وآمد برای احیای برجام بی‌نتیجه مانده و دولت رئیسی به طرف‌های غربی نشان داده که بر مواضع خود خواهد ماند و از دیگرسو در تجارت بین‌المللی، گزارش‌های دولتی نشان می‌دهد که روند فروش نفت بر مدار کم‌نوسانی در حال حرکت است. اضافه بر این خبر تحریم برخی شرکت‌های اماراتی و هنگ‌کنگی مرتبط با پتروشیمی‌ها هم باید به این روند اضافه کرد که می‌تواند با فاصله، تاثیر خود را بر بازار ارز بگذارد.
نسخه نابیولینا برای ایران
اقتصاددانان بر این باورند که حفظ ارزش پول ملی، سیاستگذاری دقیق با در نظر گرفتن همه متغیرهای پولی را می‌طلبد. تجربه‌ای که بسیاری از کشورها با مداخلات ارزی موثر و افزایش نرخ بهره بعنوان یک نسخه کارآمد، توانستند ارزش پول ملی خود را تقویت کرده و تورم را کنترل کنند. آخرین نمونه چنین تجربه‌ای، از سوی رییس کل بانک مرکزی روسیه اجرا شد. به گزاش اقتصادنیوز پس از آغاز تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین اقتصاد روسیه دچار بحران شد. نرخ تورم رو به افزایش گذاشت و اقتصاد این کشور با تحریم کشورهای غربی مواجه شد. اما خیلی زود روسیه توانست تورم را کنترل کند و از بحران خارج شود. نتایج موفق تغییر نرخ بهره در مقابل ریزش روبل در مقابل دلار باعث شده که در ماههای اخیر تجربه روسیه بعنوان یک تجربه سیاست پولی موفق به سیاست‌گذار پولی کشور پیشنهاد شود.
نظرات مخالفان
مخالفان نسخه روسی می‌گویند عملکرد بانک مرکزی روسیه متناسب با ساختارهای اقتصاد ایران نیست. زیرا اقتصاد روسیه به‌تازگی با پدیده تحریم‌ها مواجه شده است. حال آنکه ایران بیش از 15 سال است که در اثر تشدید تحریم‌ها، اقتصادی مستهلک از تحریم دارد. از سویی ساختارهای اقتصادی ایران به‌شدت بر مبنای یارانه پیدا و پنهان استوار است. یکی از این یارانه‌ها، انرژی است که موجب ناترازی در بودجه کشور شده است، این در حالی است که اقتصاد روسیه با چنین پدیده‌ای مواجه نبوده و تحریم‌ها برای این کشور موضوع تازه‌ای است. به گفته مخالفان، اجرای نسخه روسی برای اقتصاد ایران نتیجه‌ای در برنخواهد داشت و فقط رکود اقتصادی را تشدید خواهد کرد.
نظرات موافقان
در مقابل موافقان نسخه روسی از جمله پویا ناظران می‌گویند آنچه روسیه در سال2017 به اجرا گذاشته، دقیقا مشابه شرایط امروز اقتصاد ایران است؛ یعنی نظام بانکی ورشکسته با وام‌هایی که پس‌داده نشده، سیستم الیگارشی فاسد که وام‌های کلان گرفته و حتی برخی از آنها برای بازپرداخت وام‌های خود اقدام به تاسیس بانک کرده‌اند، نظام بانکی که خود عامل رشد نقدینگی است و غیره که تحت عنوان پدیده بانکهای زامبی شناخته می شود. به گفته موافقان شاید در کوتاه‌مدت ناترازی یارانه انرژی در اجرای نسخه روسی موثر نباشد، اما در بلندمدت اگر سیاست‌های هماهنگ مثل جلوگیری از هدررفت منابع اجرا شود، نتایج آن می‌تواند به رشد اقتصادی، کنترل تورم و حفظ ارزش پول ملی منجر شود.
توافق مشروط
به نظر می رسد لازم است همزمان با اجرای نسخه روسی، بسته جامع پایداری سیاست‌ها شامل تعادل در تراز پرداخت‌ها و کسری بودجه اجرایی شود. احمد عزیزی کارشناس بانکی می‌گوید:" استفاده از ابزار نرخ بهره برای کنترل تورم یک اصل جهان‌شمول است، اما برای اقتصاد ایران کافی نیست. شرط کافی این است که بسته سیاستی وجود داشته باشد که جنبه‌های مختلف سیاست ارزی، کنترل و تعادل بازار را در نظر بگیرد."
جمع بندی
بهرحال، نسخه روسی اجرا شود یا نشود، واقعیت اینست که نمی‌توان موفقیت آن را کتمان کرد، اما شاید اجرای آن برای اقتصاد ایران کمی دیر باشد. اگر چه استقلال نسبی بانک مرکزی و اختیار رییس کل آن برای مدیریت پولی کشور روسیه موثر بود، اما باید توجه داشت الویرا نابیولینا از همان روش‌هایی پیروی کرد که در دروس دانشگاه‌های دنیا تحت عنوان اصول علم اقتصاد تدریس می‌شود. تجربه مدیریت بحران در روسیه پس از جنگ اوکراین نشان داد که روس‌ها هرچند در میدان سیاست با غربی‌ها زاویه دارند، اما برای حل مشکلات اقتصادی به اصول علم اقتصاد گردن می‌گذارند. تجربه موفق روسیه می‌تواند الگویی غیر غربی و مبتنی بر اصول عقلانی و علمی اقتصاد برای غلبه بر بحران‌های اقتصادی باشد.
پیشاپیش از دریافت نظرات ارزشمند شما سپاسگزاریم.
بروز رسانی: 6 اسفند 1401
سرانجام، سایت دنیای اقتصاد در سرمقاله خود و به نقل قول از معاون ارزی اسبق بانک مرکزی از بکارگیری مدل روسی در طراحی سیاست جدید ارزی برای مدیریت بازار ارز کشورمان خبر داد!
ارسال نظرهای شما :