علی خسروشاهی یکی از پایه‌گذاران نظام فروش و توزیع مدرن و یکی از برترین تولیدکنندگان محصولات خوراکی و بخصوص در صنعت بیسکویت و شکلات‌سازی در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ شمسی در ایران بود. پفک‌نمکی، ویفر و تافی، مشتی از خروار نوستالژی‌های جوانان قدیم و محصول فعالیت‌های خانواده وی بود.
ویکی پدیای فارسی ، کلمه نوستالژی را خاطره‌انگیز، یادمانه یا دریغ پنداشت ترجمه نموده و آن را یک احساس غم‌انگیز همراه با شادی به اشیا، اشخاص و موقعیت‌های گذشته ، آرزومندی عاطفی و احساس گرمی نسبت به موقعیتی در گذشته تعریف نموده که از جنبه‌های اصلی آن دلتنگی شدید برای زادگاه است. دلتنگی که به سبب دوری از وطن یا دلتنگی حاصل ازیادآوری گذشته‌های درخشان یا تلخ و شیرین رخ می دهد. برخلاف قدیم که دریغ خوردن برای گذشته نوعی بیماری تلقی می‌شد، ظاهراً امروزاغلب معتقدند این احساس نتایج بسیار مثبتی برای فرد به همراه دارد، هیجان و هم‌زمان وقاررا افزایش می‌دهد، عزت نفس و ارتباطات اجتماعی را رشد می‌دهد، با ایجاد ارتباط بین گذشته و حال به زندگی معنی می‌بخشد و احساس زندگی و سرزندگی می دهد.
تولد و تحصیلات آقای نوستالژی
علی خسروشاهی در سال ۱۲۹۰ خورشیدی در خانواده‌ای پرجمعیت در تبریز به دنیا آمد و دبستان را در تبریز گذراند. پدرش حاج غفار، از تجار تبریز و از خاندانی سرشناس و تجارت پیشه بود که به تبریز مهاجرت کرده و در تیمچه بازار تبریز حجره داشت.در نیمه‌ی دهه ۱۳۰۰، پدرش برای مدتی به همدان که مرکز عمده فعالیت‌های اقتصادی آن زمان بود مهاجرت کرد و به کسب‌و‌کار پرداخت. وی در سال ۱۳۱۹ با مدرک لیسانس حقوق از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و همراه پدرش در تبریز و بعد تهران مشغول به کار شد.او برخلاف نسل اول خاندانش، تحصیل‌کرده دانشگاه و آگاه به زبان فرانسه وانگلیسی بود و تحصیلات وی در رشته حقوق و دانستن زبان خارجی کمک فراوانی به تسهیل فعالیت‌های تجاری وی می‌کرد.
جوانی و کسب و کار
علی خسروشاهی تجربه فعالیت اقتصادی در بازار تبریز و تهران را داشت. شناخت نظام بنکداری، خرده‌فروشی، ارتباط با شرکای تجاری در شهرستان‌ها، آشنایی با نظام بانکی و اعتباری و خوش‌نامی خانواده آنان در طی چندین دهه کار و فعالیت ابزارهای لازم را برای ورود آنان به عرصه سرمایه‌گذاری بلندمدت فراهم می‌کرد. وی در اوایل دهه بیست با دختر یکی از مقامات ذی‌نفوذ سیاسی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو دختر و دو پسر بود.
خسروشاهی ابتدا تجارت خود را بر واردات منسوجات، بلور و بخاری علاءالدین و اجاق خوراک‌پزی متمرکز کرده بود.البته شراکت خسرو شاهی ها با برادران شالچیلاردر تاسیس کارخانه نساجی آذربایجان تجربه چندان موفقی برای خاندان خسروشاهی به همراه نداشت و پس از مدتی، بین شرکا اختلاف ایجاد شد و در سال ۱۳۲۵ شمسی از یکدیگر جدا شدند. شرکت علاءالدین در سال ۱۳۳۷ خورشیدی با سرمایه دویست و بیست میلیون ریال در جاده کرج تاسیس شد و سپس واردات دارو، مواد خوراکی، و صادرات کشمش و فرش به آن افزوده شد.
اخذ نمایندگی شرکت های بین المللی
با شروع عصر اخذ نمایندگی فروش محصولات خارجی در دهه ۱۳۲۰ و اوایل دهه ۱۳۳۰شمسی که به امر مهمی در تجارت ایران تبدیل شده بود، علی خسروشاهی برای اولین بار سفری به اروپا انجام داد و طی هشت ماهی که در آنجا اقامت داشت روابط تجاری جدیدی با برخی شرکت‌ها برقرار کرد.
از نمایندگی‌ها اخذ شده توسط او می‌توان به محصولات بهداشتی کاملیا، ساعت دیل، چسب اوهو و پودرهای رخت‌شویی محصول هنکل آلمان و ماشین‌تحریر ترایومف، هاینز (سازنده انواع کنسرو)، کلاگز (سازنده کورن‌فلیکس)، شارپ (سازنده تافی)، نمایندگی آدامس چیکلتس و خمیردندان پپسودنت شرکت بین‌المللی یونیلیور و پیک‌فرین (سازنده بیسکویت)، اشاره کرد.گرفتن هر نمایندگی، گرفتن نمایندگی بعدی را آسان‌تر می‌کرد. اخذ نمایندگی انحصاری محصولات نستله در سال 1333 شمسی، جزو موفقیت‌آمیز‌ترین آنها بود و شیر خشک شرکت نستله را در ایران توزیع می‌کرد.
تولید خوش مزه ها
در ۱۶ آبان ۱۳۳۸ خورشیدی، شرکت صنعتی پارس مینو باهدف تولید مواد غذایی و دارویی در کیلومتر ۱۰ جاده مخصوص کرج افتتاح شد. شرکت در سال ۱۳۴۷ به سهامی خاص و در سال ۱۳۵۳ به سهامی عام، تبدیل و وارد بازار بورس شد. سپس با تاسیس شرکت خوراک، جهت توزیع مواد غذایی و دارویی اقدام کرد پس‌ازآن تعداد سهامداران شرکت به ۱۵۱۷ نفر رسید و به‌تدریج بخش‌های مختلف تولید آب‌نبات، بیسکویت، پاستیل، شکلات، آدامس، ویفر و پفک در شرکت راه‌اندازی شد. آنها برخی ماشین‌های بسته‌بندی و پخت را از کشورهای سوئیس، ایتالیا، امریکا، انگلیس و ژاپن وارد می‌کردند. جستجو در منابع مربوط به زندگی علی خسروشاهی نشان می دهد که او مترقی و بلندپرواز بوده است. پس از مدتی که از کار تاسیس کارخانه مینو گذشت، به تدریج سیاست علی خسروشاهی این شد که هر کجا ماشین بهتری می یافت، خریداری می کرد؛ ماشین های تولید از آلمان شرقی، غربی و انگلستان، ماشین های بسته بندی از ایتالیا و سوئیس، ماشین پفک نمکی از آمریکا و ماشین بسته بندی بیسکویت از فرانسه.
داستان تولد پفک نمکی
به طور کلی رویه شرکت این شد که بهترین ماشین ها را برای هر نوع تولید خود بخرد و وابسته به یک سازنده بخصوص نباشد. اما نوستالژیک ترین محصول مینو، پفک نمکی آن است که محصول سفر علی خسروشاهی به آمریکا، چشیدن محصولی از شرکت بیاتریس فود و وارد کردن آن به ایران بود. حسن خسروشاهی در خصوص نام گذاری این محصول می گوید: در دوران کودکی با مادرم به قنادی مینا در ابتدای خیابان نادری می رفتیم. آنها یک شیرینی داشتند به نام پفک که خیلی مورد علاقه من بود. محصولی هم که قرار بود تولید شود، خیلی پف داشت و چون محصولی شور بود، من تصمیم گرفتم که اسم آن را پفک نمکی بگذارم!
توسعه کسب و کار و صادرات
سه سال پس از تشکیل و گسترش فعالیت گروه مینو در ۳۱ تیر ۱۳۴۱ خورشیدی، شرکت شوکو پارس تاسیس شد و در سال ۱۳۴۱ شمسی نیز کارخانه دارویی، بهداشتی مینو به بهره‌برداری رسید و تا سال ۱۳۵۷ تولیدات خود را تحت لیسانس برندهای معتبر اروپایی عرضه می‌کرد.
در مهر ماه سال ۱۳۴۹ شمسی، سومین شرکت گروه به نام شرکت صادراتی پرسوئیس (سهامی خاص) باهدف صادرات تولیدات گروه تاسیس شد. روند توسعه گروه ( یا به قول امروزی ها هولدینگ) این ضرورت را ایجاد می‌کرد که شرکت‌های جدید برای انجام صحیح‌تر فعالیت‌ها ایجاد شود. در سال ۱۳۵۱ شرکت صنعتی مینو باهدف تولید محصولات غذایی، شیرینی و شکلات در استان زنجان احداث و در سال ۱۳۵۳ خورشیدی، شروع به کار کرد و تولیدات شرکت در قالب محصولاتی ازجمله بیسکویت، تافی، کیک، آرد صنعتی و پفک به بازار عرضه شد.
توسعه منطقه و ایفای مسئولیت اجتماعی
در خرم دره امکانات بسیار کم بود. تاسیس شرکت مینو در آنجا بستر لازم را برای توسعه منطقه، ورود شرکت‌های دیگر به خرم دره و درنتیجه گسترش اشتغال و فعالیت‌های زیربنایی مثل آب، برق و جاده فراهم کرد و تولیدات شرکت را در قالب ده‌ها محصول خوراکی روانه بازار کرد. به این ترتیب شرکت توانست به برخی از مسئولیت اجتماعی خود عمل نماید که فراتر از تفکرات سنتی مدیریت آن دوره بود.
آموزش و توسعه کسب و کار
آموزش و توسعه کارکنان درهمه سطوح سازمانی جدی گرفته می شد. به طوری که این شرکت برای تربیت نیروی ماهر، کارگران دیپلمه و بالاتر را به موسسه‌های مختلف آموزشی اعزام می‌کرد تا تولید شکلات را بیاموزند. همچنین برای کسب توانایی‌های بیشتر کارگران فنی را به سویس، آلمان و آمریکا می‌فرستاد. اعضای هیات مدیره، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت، طی ۲۰ سال، عمدتا علی خسروشاهی و برادرانش بودند. با افزایش شعبه‌های شرکت و توسعه فعالیت آن، همچنین ورود شرکت به بورس، مدیرانی از خارج خانواده نیز به مجموعه شرکت اضافه شدند.
پایان تراژیک آقای نوستالژی
بدنبال ظهور انقلاب اسلامی، تفکر دولتی سازی بر صنایع حاکم گردیده و کم کم برندهای خوشنام ایرانی یکی یکی از پا افتادند یا تضعیف شدند. علی خسروشاهی و برادرش جلیل نیز تا سال ۱۳۵۸ خورشیدی، مالکیت و مدیریت گروه مینو را در دست داشتند. در فروردین ۱۳۵۹ اداره کارخانه‌های گروه صنعتی مینو (صنعتی پارس، خوراک و پرسوئیس) به وزارت صنایع واگذار شد.
کنکاش دنیای اقتصاد نشان می دهد که کارخانه مینو در موج اول ملی کردن صنایع، از مصادره جان سالم به در برد اما پس از مدتی با تحریک کارگران موج دومی برای جدا کردن مالکیت از مدیریت آغاز شد و کار به جایی رسید که کارگران، علی خسروشاهی را مدتی گروگان گرفتند. در کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی درباره فرجام مینو آمده است: با وقوع انقلاب شاید او گمان می کرد دولت جدید رابطه عادلانه تری با صاحبان صنایع برقرار می کند اما جریان حوادث به شکلی گذشت که نتوانستند به راه حل مسالمت آمیزی دست یابند.آخرین امیدهای علی خسروشاهی بعد از واقعه گروگانگیری نقش بر آب شد و او چند ماه بعد از واگذاری کارخانه ها در سال ۵۹ کشور را ترک کرد. متاسفانه دیگر از آن مردی که هر روز با شور و اشتیاق زودتر از همه می آمد و دیرتر از همه می رفت، خبری نبود!
خسروشاهی‌ها با فعالیت‌هایشان، نوستالژی‌های زیادی برای ایرانی‌ها به‌جا گذاشتند. تاید، پفک‌نمکی، تافی، ویفر و ... همه محصول فعالیت‌های آنها بود. علی خسروشاهی، مالک و بنیان‌گذار مینو بود که به همراه پسرش حسن، در این کارخانه فعالیت می‌کرد و آخرین حضور آنها در صنعت ایران با همین کارخانه مینو معاصر بود.
برخی از بازماندگان
حسن خسروشاهی، پسر علی خسروشاهی بنیان گذار کارخانجات مینو و ثروتمندترین ایرانی مقیم کاناداست. وی که نمایندگی شرکت دارویی ماکسون و رابینز و شیرخشک کرافت را پیش از انقلاب گرفته بود، یکی از کارآفرین کانادایی ایرانی تبار و متولد سال ۱۳۱۹ در شهر تهران است، در سال ۱۳۶۰ به کشور کانادا رفت واکنون با ۵۹۲ میلیون ثروت وی مالک و موسس فروشگاه‌های زنجیره‌ای قطعات الکترونیکی به نام Future Shop است وتعداد شعبات شرکت وی در آمریکای شمالی به ۱۱۸ عدد می رسد.
شاید یکی از معروف ترین بازماندگان آقای نوستالژی، دارا خسروشاهی، نتیجه حسن خسروشاهی، متولد 7 خرداد ماه 1348 در تهران باشد. اوبر که به انتخاب دارا خسروشاهی می بالد، با ارزش ترین شرکت استارت آپی دنیاست که در بسیاری از کشورها خدمات می دهد و سرویس اسنپ و تپسی با الگوبرداری از آن در ایران راه اندازی شده است. ارزش اوبر به ۶۲.۵ میلیارد دلار می رسد و به فولکس واگن نزدیک شده است. پیش از اوبر، وی مدیر عامل شرکت اکسپدیا پردرآمدترین مدیرعامل صنعت تکنولوژی در آمریکا با حقوق بیش از ۹۶میلیون دلار درسال بود. بعلاوه موضع گیری های سفت و سخت او در مقابل دولت جدید آمریکا نیز او را به چهره ای محبوب تبدیل کرده بود. شاید دارا اولین مدیر عامل یک استارت آپ بزرگ باشد که برای یک روز راننده اوبر شد و با استفاده از اپلیکیشن دوباره طراحی شده‌ی شرکت، سعی کرد تا کارمندانش را به مقصد‌های مورد نظرشان در شهر سانفرانسیکو برساند!
فرجام جدایی مینو از خسرو شاهی
در سال ۱۳۸۱ شمسی، بخش دارویی و آرایشی به‌عنوان شرکتی وابسته به گروه مینو شروع به فعالیت کرد. در سال ۱۳۸۲ خورشیدی نیز شرکت مینو به ۱۲ شرکت تجاری و تولیدی در زمینه گسترش یافت. شرکت پخش قاسم ایران (وابسته به گروه مینو) با ۱۶۲ کامیون، مسوول توزیع کالا به هشتاد هزار خرده‌فروش بود.این شرکت در ۲۳ مرکز استان، ۶۵۰ نوع محصول گروه مینو و ۶۰ شرکت دیگر همچنین محصولات شرکت نستله را پخش می‌کرد. همچنین در خارج از کشور ازجمله عراق و افغانستان دفاتر توزیع داشت.
گروه صنعتی مینو در حال حاضر در زمینه تولید و توزیع انواع مواد غذایی ، محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی و صادرات آنها و نیز ارائه خدمات فنی و مهندسی فعالیت دارد. برند مینو در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به‌عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد. شرکت پخش قاسم ایران نیز در رده بندی 100 شرکت برتر به انتخاب سازمان مدیریت صنعتی در سال 1393 به رتبه ای بهتر از 83 نرسید.
مطالعه بیشتر:
در صورت تمایل، می توانید با خواندن کتاب " موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی،زندگی و کارنامه علی خسرو شاهی" به قلم علی اصغر سعیدی از نشر نی را بخوانید.این کار می تواند به شما در یافتن الگویی بومی برای مدیریت اقتصاد در بخش خصوصی و کارآفرینی کمک نماید. کتاب پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فعالیت‌های صنعتی در ایران معاصر را نیز به تصویر کشیده است.
منابع:
- ایران اکونومیست - مورخ 20 مرداد 1397
- هفته نامه پیام سرمایه و صنعت ایران (مگاشید) مطلب میلیاردرهای خارج از ایران
- سایت دنیای اقتصاد - مورخ 28 آبان 1396
- سایت دیجیاتو- مورخ 6 فروردین 1397 و 22 شهریور 1396
- سایت سازمان مدیریت صنعتی ایران
- سایت گروه صنعتی مینو
- سایت ساتین- مورخ 7 فروردین 1395
تاریخ دسترسی به سایت های فوق، مورخ 20 مرداد 1397
ارسال نظرهای شما :