گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره نقش زنان عرب در ایجاد استارت‌آپ‌های منطقه نشان می دهد شکاف جنسیتی دیجیتال در کشورهای عربی منطقه خاورمیانه از ۲/ ۱۹ درصد در چهار سال گذشته به ۳/ ۱۷ درصد کاهش یافته است.
به بهانه بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی الکترونیک، کامپیوتر و تجارت الکترونیک ( الکامپ) و بدلیل فقدان گزارش جامع و مربوط به ایران، این مطلب تقدیم می شود به زنان سرزمین مان، ایران. به امید آنکه دختران و زنان ایرانی هم بتوانند نقش ارزنده ای در توسعه اقتصاد دانش بنیان و توسعه کسب و کارهای نوین ایفا نمایند.
یک سوم استارت‌آپ های جهان عرب توسط زنان راه‌اندازی شده یا به دست آنها مدیریت می‌شود. این آمار زمانی جالب است که بدانید (این عدد) بالاتر از سهم زنان سیلیکون ولی است. از آنجایی که صنعت فناوری هنوز در جهان عرب نسبتا جدید بوده، هنوز تحت تسلط مردان قرار نگرفته و این آمار نشان می‌دهد زنان در حال تبدیل شدن به یک نیروی قابل توجه در صحنه استارت‌آپ خاورمیانه هستند. بسیاری از کارآفرینان منطقه معتقدند فناوری یکی از فضاهای کوچکی بوده که در آن همه چیز از جمله شکستن هنجارهای جنسیتی امکان پذیر است و همین امر باعث شده این صنعت برای زنان بسیار جذاب شود. به‌طوری که با وجود بسیاری از چالش‌ها ازجمله فشار اجتماعی روی زنان برای ماندن در خانه، شکاف جنسیتی دیجیتالی و ضعف‌های ساختاری در جمع‌آوری سرمایه و سرمایه‌گذاری، کارآفرینان زن در حال یافتن راه‌های جدید و خلاقانه برای غلبه بر موانع ورود به بازار کار و راه‌اندازی کسب و کارشان هستند.
کلید موفقیت این تلاش‌ها، توانایی زنان در استفاده از اینترنت و پلت‌فرم‌های آنلاین برای دستیابی به بازارهای جدید است. زیرا در این شرایط، آنها می‌توانند از خانه هم کار کنند. همان‌طور که سعدا زاهیدی(Saadia Zahidi) در کتاب «Fifty Million Rising» استدلال می‌کند، این پلت‌فرم‌های دیجیتال نمی‌گذارد زنان به خاطر ملاحظات فرهنگی یا مسائل ایمنی محدود شوند. در واقع، آنها هزینه‌های حمل و نقل، مراقبت از کودکان، تبعیض و محرومیت اجتماعی را کاهش می‌دهند. دستیابی به منبع ارزشمند زنان تحصیلکرده و متخصص می‌تواند این بازی را عوض کند.افزایش مشارکت زنان در بازار کار تا سال ۲۰۲۵ می‌تواند حدود ۷/ ۲ هزار میلیارد دلار به اقتصاد منطقه اضافه نموده و صحنه کسب و کار در خاورمیانه را دگرگون سازد.
شکوفایی پتانسیل استارت‌آپ‌های زنانه
ظهور زنان در جهان عرب زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، آغاز شده به‌طوری که در مدارس دختران از پسران هم‌سن خود فراتر رفتند. در اردن، در تمام سنین و در تمام مقاطع تحصیلی دختران بهتر از پسران هستند. هنگامی که بحث به علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی که شامل مهارت‌های مهم برای راه‌اندازی و اداره یک استارت‌آپ در انقلاب صنعتی چهارم می‌شود، می‌رسد، می‌توان نام چند کشور عربی را در میان رهبران جهان یافت که درآن سهم زنان در بین فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی بالا است. طبق گفته یونسکو، ۳۴ تا ۵۷ درصد فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها در کشورهای عربی زنان هستند، این آمار در دانشگاه‌های آمریکا و اروپا بالاتر است. به رغم این واقعیت که بسیاری از زنان عرب در مدرسه پیشرفت کرده و با درجات عالی فارغ‌التحصیل می‌شوند، با این حال هنوز این موفقیت به بازار کار یا دنیای استارت‌آپ‌ها نرسیده است.
در عوض، بسیاری از زنان یا انتخاب کردند یا به خاطر فشارهای فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی مجبورند در خانه بمانند. به گفته بانک جهانی، ۱۳ کشور از ۱۵ کشور جهان عرب با کمترین میزان مشارکت اقتصادی زنان در بازار کار مواجهند. قوانین محدودکننده در بسیاری از کشورهای خاورمیانه، زنانی را که مایل به پیوستن یا راه‌اندازی کسب و کار هستند، در تنگنا قرار می‌دهد. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت افتتاح حساب یا حق داشتن مالکیت برای زنان، محدودیت برای مسافرت بدون همراه مرد و محدودیت در تعامل با مردان و همچنین سایر چالش‌های فرهنگی و نگرشی است. در حقیقت، حتی زنانی که شرکت را راه‌اندازی می‌کنند، با ضعف‌های ساختاری مواجهند. براساس گزارش‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) به‌طور متوسط، استارت‌آپ‌های با رهبری زنان ۲۳ درصد کمتر از شرکت‌های مردانه پول دریافت می‌کنند و ۳۰ درصد کمتر احتمال دارد که از محیط کسب و کار خارج شوند.
تغییر اکوسیستم کارآفرینی
برای رفع این شکاف، اکوسیستم کارآفرینی نیاز به زنان بیشتری دارد. زیرا آمار نشان می‌دهد احتمال تامین سرمایه برای استارت‌آپ با تیم مدیریت زنانه از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری با یک یا چند شریک زن دو برابر بیشتر شده و احتمال سرمایه‌گذاری در یک شرکت با مدیرعامل زن سه برابر بیشتر است. این برای بنیان‌گذاران زن نیز صادق است. به گفته آمار بانک جهانی، کسب‌وکارهای متعلق به زنان بیشتر از کسب‌وکارهای مردانه، زن استخدام می‌کنند. کسب‌وکارهای متعلق به زنان ۲۵درصد و کسب‌وکارهای متعلق به مردان، ۲۲درصد زن استخدام می‌کنند. شرکت‌های با مالکیت زنان نیز درصد بیشتری از زنان را در نقش‌های مدیریتی استخدام می‌کنند و به زنان که در موقعیت‌های پایین‌تر وغیرتخصصی استخدام می‌شوند، کمک می‌کنند تا ترقی کنند. کسب و کارهای تحت رهبری زنان به‌طور کلی کارگران بیشتری را استخدام می‌کنند.
در اردن، فلسطین، عربستان سعودی ومصر، بنگاه‌هایی که توسط زنان اداره می‌شوند، در مقایسه با بنگاه‌هایی که توسط مردان اداره می شوند، با نرخ بالاتری نیروی کار خود را افزایش می‌دهند. ومنا (Womena) یک پلت‌فرم سرمایه‌گذاری مستقر در دبی بوده که متعهد به تشویق تنوع جنسیتی و انعطاف‌پذیری در فناوری است. این شرکت معتقد است برای افزایش تعداد زنان کارآفرین حوزه فناوری، نیاز به ایجاد شبکه‌هایی از زنان است که از یکدیگر حمایت کنند تا بتوانند رشد و پیشرفت کنند.
البته الگوهای اجتماعی هم مهم هستند. مثلا خانم لبنا بنت خالد القاسمی (برادرزاده حاکم امارات، تحصیل کرده رشته کامپیوتردر آمریکا و اولین وزیر زن آن کشور، دارای مناصب دولتی) یکی از بنیان گذاران ومنا می باشد. وی اولین بازارمجازی بین شرکتی (B2B Marketplace) در خاورمیانه را هم راه اندازی کرده است. الیسا فرایا (Elissa Freiha) یکی دیگر ازهم بنیان‌گذاران ومنا معتقد است سرمایه‌گذاری در زمان، انرژی و پول برای کارآفرینان زن با سود عظیمی همراه خواهد بود. او می گوید: زنان جهان عرب باید مبارزه کنند. مبارزات این زنان در جوامع و گاهی اوقات در خانواده‌های آنها، انعطاف‌پذیری‌های شگفت‌انگیزی ایجاد می‌کند که ازآنها کارآفرینان باورنکردنی می‌سازد. اگر این پلت‌فرم درست باشد، این زنان می‌توانند به صاحبان و رهبران کسب و کار در آینده منطقه تبدیل شوند.
زنان جوان، دیجیتالی شوید
اقتصاد دیجیتال یک فرصت کلیدی برای زنان جهان عرب برای حل مشکلات فنی و اجتماعی است. به‌عنوان مثال، خانم رانا ال کالیوبی (Rana El Kaliouby)متولد کشور مصر و یکی از بنیان‌گذاران استارت‌آپ افکتیا (Affectiva ) است. این استارت‌آپ تکنولوژی پیشرفته هوش مصنوعی را توسعه داده تا به رایانه کمک کند بتواند احساسات انسانی را براساس پاسخ‌های فیزیولوژیکی ونشانه‌های صورت تشخیص دهد.در عین حال، لولو خزن باز (Loulou Khazen Baz) اولین بازارمجازی مشاغل آزاد کاری ( freelance marketplace) درخاورمیانه به نام نابش (Nabbesh) را به‌عنوان راهی برای کمک به مقابله با بیکاری جوانان منطقه تاسیس کرد. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، وی به‌عنوان موسس یکی از ۱۰۰ استارت‌آپ جهان عرب در شکل‌گیری انقلاب چهارم صنعتی شناخته شده است. آمارها نیز گویای نقش مثبت اقتصاد دیجیتال در افزایش مشارکت زنان در جهان عرب است.
براساس مطالعات شرکت مشاوره مدیریت اکسنچر(Accenture)، تقریبا ۶۰درصد زنان خانه‌دار معتقدند فراگیری امکانات و قابلیت‌های اقتصاد دیجیتال می‌تواند به آنها در مدیریت زمان برای کار در خانه و کار در بیرون کمک کند. به‌طوری که بیش از ۶۰ درصد زنانی که کار خود را ترک کرده‌اند و می‌خواهند دوباره به بازار کار بازگردند، آرمان‌های کارآفرینی برای شروع کسب‌وکار خود دارند. مهم‌تر ازهمه، مطالعات انجام شده درآمریکا نشان می‌دهد شکاف‌های جنسیتی در پرداخت‌ها در صنایع که ترتیبات کار انعطاف‌پذیرتر است یعنی کارفرمایان و کارکنان با تغییر شرایط کار معمول موافقت می‌کنند، پایین‌تر است. علاوه بر این، زنانی که مهارت‌های ICT را کسب می‌کنند، دستمزدشان را تا ۱۲درصد افزایش می‌دهند که بالاتر از درآمد مردان است. اقتصاد دیجیتال با ایجاد یک بازار بزرگ بالقوه، کاهش منابع لازم برای شروع کسب‌وکار و بالا بردن بهره‌وری از طریق تکنولوژی، یک دنیای جدید از فرصت‌ها و امکانات را به روی زنان می‌گشاید.
حرکت رو به جلو
طبق گفته ITU، شکاف جنسیتی دیجیتال در کشورهای عربی ۳/ ۱۷درصد است، این رقم در چهار سال گذشته ۲/ ۱۹درصد بود. در این میان، جهان عرب شاهد ظهور زنانی است که به شکل باورنکردنی در حال پیشروی در حوزه استارت‌آپ ها هستند. یکی از آنها جوی آجلونی(Joy Ajlouny) بود که اخیرا ۴۱میلیون دلار به استارت‌آپ Fetchr مستقر در امارات کمک کرده یا نخستین مرکز تکنولوژیک غزه به نام Gaza Sky Geeks آغاز به کار کرده که برنامه آن مربیگری استارت‌آپ‌ها با تمرکز روی زنان است. با این حال، زنان هنوز در کل اکوسیستم استارت‌آپ در اقلیت هستند و مسیری طولانی پیش رو دارند.با این حال، زنان هنوز در کل اکوسیستم کارآفرینی و استارت‌آپ در اقلیت هستند و مسیری طولانی پیش رو دارند. ولی زنانی که کسب و کار خود را شروع می کنند، موانع جنسیتی را از سر راه برمی دارند، سقف شیشه ای را هل می دهند و الگوی سایر زنان می شوند. این زنان پیشرو به سایرین انگیزه می دهند تا جایگاه مناسب خود در انقلاب چهارم صنعتی را متصور نمایند و برای رسیدن به آن تلاش کنند.
منبع اصلی: سایت مجمع جهانی اقتصاد. متن کامل به زبان انگلیسی را می توانید اینجا بخوانید.
منابع :
1- منبع اصلی به زبان انگلیسی که مرور و بخشهایی به متن ترجمه شده اضافه گردید.
2- ترجمه: دنیای اقتصاد، مورخ 3 مرداد 1397 با اصلاحات و اضافات + مقاله تهدید جدید مشاغل دنیای اقتصاد، مورخ 1 مرداد 1397
3- سایت مدیر اینفو
منبع عکس: اینترنت، سایت مجمع (فرم) دبی، خانم القسیمی
ارسال نظرهای شما :