کاهش قیمت جهانی نفت از اواخر سال 92 موجب کاهش قیمت فرآورده‌های نفتی گردید که بدلیل قدیمی‌بودن پالایشگاه‌های ما مشکلاتی برای این صنعت ایجاد کرد. خوشبختانه در دوره پسابرجام، توافقاتی با شرکت‌های نفتی خارجی جهت به‌روزآوری و افزایش ارزش افزوده صنعت پالایش امضا گردید.

شوک سقوط آزاد قیمت جهانی نفت به بشکه‌ای کمتر از 40 دلار نیز موجب شده سودآوری تولید فرآورده‌های نفتی در کشور نیز کاهش یابد به طوری که به گفته منابع رسمی صنعت پالایش تنها یک پالایشگاه کشور از میان 9 پالایشگاه موجود سود حداقلی را کسب می‌کند. باید تاکید کرد علت سودآور نبودن پالایشگاه‌های موجود کشور،  قدیمی بودن این پالایشگاه‌ها و تولید نشدن محصولات باکیفیت است که در این میان تنها پالایشگاه‌های شازند، اصفهان و بندرعباس تا حدودی توانسته‌اند فرآورده مرغوب تولید کنند و مابقی پالایشگاه‌ها با مشکلات عدیده روبه‌رو هستند.

در شرایط فعلی، مهم‌ترین عامل افزایش حاشیه سود پالایشگاه‌های نفت در جهان بالا بودن ظرفیت تولید محصولاتی با ارزش افزوده همچون بنزین، گازوئیل و تا حدودی انواع سوخت هواپیما بوده و این در حالی است که هم‌اکنون، ایران به دلیل بالا بودن ظرفیت تولید نفت کوره به بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول میان تقطیر و البته کم‌ارزش در مقایسه با بنزین و گازوئیل تبدیل شده است.

صدور محصولات کم‌ارزش

آمارهای رسمی شرکت ملی نفت ایران نشان می‌دهد در حالی ایران با صادرات روزانه حدود 44 میلیون لیتر نفت کوره به بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول نفتی تبدیل شده که در کنار صادرات این محصول کم‌ارزش نفتی، با واردات به طور متوسط روزانه 12 تا 14 میلیون لیتر بنزین، عملا چند برابر ارز حاصل از فروش نفت کوره صرف واردات بنزین می‌شود.بر اساس گزارش‌های ترازنامه انرژی کشور در شرایط فعلی سهم تولید نفت کوره در سبد پالایش نفت کشور حدود 33 تا 34 درصد بوده و این در حالی است که در پالایشگاه‌های پیشرفته جهان این سهم حداکثر 5 درصد است.

مسئولان صنعت پالایش کشور جهت  به‌روزآوری صنعت پالایش در کشور با استفاده از فرصت لغو تحریم‌ها می کوشند تا سهم تولید نفت کوره در پالایشگاه‌های کشور را به کمتر از 10 درصد کاهش دهند. یکی از مهم‌ترین سیاست‌های صنعت پالایش نفت ایران در دوران پسابرجام امضای قرارداد با شرکت‌های صاحب دانش به منظور کاهش ظرفیت تولید نفت کوره تا سقف مزبور است اما باید در نظر داشت این تغییرات زمان‌بر است و در مدت‌زمان کوتاه نتیجه نخواهد داد.

سود پالایشگاه‌های داخلی چقدر است؟

در صنعت پالایش نفت کشور با وجود تخصیص خوراک نفت خام با حدود 5 تا 10 درصد تخفیف نسبت به قیمت‌های فوب خلیج‌فارس هم‌اکنون سود پالایش یک بشکه نفت در کشور با زحمت به یک دلار می‌رسد. از این رو برخی پالایشگاه‌های قدیمی نفت کشور به منظور افزایش حاشیه سود پالایشی، طرح‌ها و برنامه‌هایی را به منظور کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سود پالایش هر بشکه نفت به 4 تا 5 دلار تدوین کرده و اجرای آن را با مشارکت شرکت‌های خارجی در دستور کار قرار داده‌اند. البته برخی پالایشگاه‌ها نیز سعی دارند با تولید فرآورده‌های نفتی باکیفیت‌تر مانند نفت سفید، گازوئیل و بنزین از تولید مازوت خود کم کنند.

بر‌اساس برآوردهای انجام گرفته، اجرای طرح‌های کاهش تولید نفت کوره و بهبود کیفیت تولید فرآورده‌های جایگزین در هر یک از پالایشگاه‌های نفت کشور به حدود 5/1 تا 2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که برخلاف بخش بالادستی، در صنایع پالایش نفت ایران به جای شرکت‌های بزرگ اروپایی همچون شل، بریتیش پترولیوم و توتال، رقابت بیشتر بین شرکت‌های نفتی کره جنوبی و ژاپن است.

ورود پالایشگاه سازان بزرگ آسیایی به ایران

در راستای سیاست کلان کاهش ظرفیت تولید نفت کوره در پالایشگاه‌ها و با ورود به دوره پسابرجام ، ایران پنج قرارداد و تفاهم‌نامه با شرکت‌های نفتی کره جنوبی و ژاپن به منظور کاهش ظرفیت تولید نفت کوره، بهبود فرآیندهای تولید و در نهایت افزایش سودآوری در پالایشگاه‌های موجود نفت کشور بشرح زیر امضا کرده است.

-          تفاهم‌نامه با شرکت ای‌کی کره جنوبی به منظور مطالعات و امکان‌سنجی اجرای طرح بهبود کیفیت پالایشگاه نفت تبریز به ارزش 20 میلیون دلار

-          تفاهم‌نامه‌ با شرکت جی‌اس نیپتون ژاپن برای اجرای طرح کاهش ظرفیت تولید نفت کوره پالایشگاه تبریز،

-          تفاهم‌نامه‌ با دایلم کره جنوبی برای اجرای طرح بهینه‌سازی و بهبود فرآیند کیفیت در پالایشگاه اصفهان،

-          تفاهم‌نامه با نیپون اویل ژاپن برای اجرای طرح ادغام فرآیند پالایشگاه و پتروشیمی تبریز و اجرای اولین طرح پتروپالایشگاه کشور

-           و درنهایت مذاکراتی با جی‌جی سی‌پی ژاپن به منظور اجرای طرح کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه نفت تهران

از سوی دیگر، مذاکراتی با چندین شرکت آسیایی و اروپایی بو‌یژه از کشورهای چین، کره جنوبی و ژاپن برای اجرای طرح‌های مشابه در پالایشگاه‌های آبادان، بندرعباس و لاوان درجریان است.  با این شرایط باید گفت بهسازی پالایشگاه‌های موجود با استفاده از توان داخلی و بین‌المللی نیز می‌تواند در جهت بهبود کیفیت تولید فرآورده گام موثری باشد تا در آینده پالایشگاه‌های کشور از زیانده بودن به سودآوری تبدیل شوند.

منبع: جام جم آنلاین، مورخ 3 شهریور 1395